Mobiel banditisme, ladingdiefstal, vastgoedfraude, mensenhandel en witwaspraktijken. Zomaar wat complexe vormen van criminaliteit waar securitymanagers mee te maken kunnen krijgen. Om effectief in te kunnen grijpen, is het belangrijk inzicht in deze fenomenen te hebben en samen te werken. De barrièremodellen van het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (het CCV) helpen hierbij.
Lees verder
Kent u dit? Er is een delict gepleegd. De zaak is afgehandeld, maar u heeft het gevoel dat er meer aan de hand is. Of: u ziet dingen die u niet kunt plaatsen en uw onderbuikgevoel zegt dat de situatie niet klopt. Bij complexe vormen van criminaliteit is het vaak lastig om zelf goed zicht te krijgen op het totale fenomeen. Grote kans dat andere veiligheidspartners weer andere signalen over dezelfde situatie oppikken en zich ook afvragen wat er nu precies aan de hand is. Om complexe vormen van criminaliteit effectief aan te pakken, is het belangrijk de afzonderlijke puzzelstukjes bij elkaar te brengen en samen de puzzel te leggen. Om zo meer inzicht in het fenomeen te krijgen en te ontdekken wat u en andere partijen er het beste tegen kunnen doen. Maar hoe?
Bedrijfsproces in kaart
Criminaliteit heeft altijd met geld te maken. Criminelen willen snel en veel geld verdienen. Hiervoor hebben ze verdienmodellen nodig. Om meer inzicht te krijgen in een criminaliteitsfenomeen, is het van belang samen na te gaan hoe het verdienmodel van dit fenomeen in elkaar zit. Daarvoor kan het bedrijfsproces in kaart worden gebracht. Het barrièremodel van het CCV is een instrument dat hierbij helpt. Hierbij kruipen publieke en private veiligheidspartners in de huid van een crimineel om na te gaan welke stappen deze crimineel moet zetten om een delict überhaupt te kunnen plegen. Ze bewandelen het pad dat de criminelen ook hebben bewandeld en gebruiken hun eigen ervaringen om een compleet plaatje te krijgen. Door met elkaar te praten en ervaringen te delen, wordt het beeld steeds scherper. Bij hennepteelt stellen de deelnemers zich bijvoorbeeld de vraag: als ik hennep ga telen, wat moet ik dan allemaal regelen? Zo bestaat hennepteelt bijvoorbeeld niet zonder een locatie, de inkoop van grondstoffen en groeibenodigdheden voor de teelt, de teelt zelf en de opslag van de geoogste hennep.
Gelegenheden en dienstverleners
Per bedrijfsstap maken criminelen gebruik van gelegenheden die geboden worden. Bijvoorbeeld voor distributie, financiële handelingen en vergunningen. Bij het verwerven van een locatie voor hennepteelt, wordt bijvoorbeeld gebruik gemaakt van het feit dat veel stallen leeg staan en boeren het water aan de lippen staat. Het huren van een locatie voor het telen van hennep wordt dan een fluitje van een cent. Naast het in kaart brengen van de gelegenheden, stellen deelnemers zich bij iedere bedrijfsstap ook de vraag welke personen of partijen hen in deze stap bewust of onbewust zouden kunnen helpen met producten en diensten. Een klusjesman kan de stroomtoevoer naar de henneplocatie bijvoorbeeld bewust manipuleren, maar een tuincentrum kan zich er bijvoorbeeld helemaal niet van bewust zijn dat de zakken potgrond die het verkoopt gebruikt worden voor de productie van hennep. Toch verleent ook dit tuincentrum een dienst aan de crimineel.
Effectieve barrières opwerpen
‘Gelegenheid maakt de dief’ is een bekende uitspraak. Criminaliteit vindt dan ook daar plaats waar de gelegenheden of omstandigheden het meest gunstig zijn voor de daders. Nu de deelnemers de gelegenheden en dienstverleners in beeld hebben gebracht die het criminele bedrijfsproces mogelijk maken, kunnen zij ook per bedrijfsstap bedenken welke barrières zij en anderen op kunnen werpen om deze gelegenheden duurzaam te verstoren of zelfs weg te nemen. Zodat criminele handelingen niet meer of moeilijker plaats kunnen vinden. Dat is een stuk makkelijker te realiseren dan de crimineel zelf te veranderen. Zo kan in het voorbeeld over hennepteelt de gemeente de bewustwording van boeren over de gevaren van hennepteelt vergroten, kunnen energiebedrijven toezicht houden op hun medewerkers en kan cameratoezicht afschrikwekkend werken.
Samenwerken voor een maximaal resultaat
In het bovenstaande voorbeeld wordt het al duidelijk: er zijn veel verschillende barrières op te werpen om het criminelen zo moeilijk mogelijk te maken. Om criminele bedrijfsprocessen echt effectief te verstoren, is het opwerpen van een enkele barrière niet genoeg. Barrières van verschillende partijen dienen met elkaar gecombineerd te worden. Daarom is het belangrijk dat zoveel mogelijk publieke en private partijen, zoals opsporingsdiensten, overheidsdiensten, bedrijven, organisaties en ondernemers met elkaar samenwerken. Het zijn namelijk regelmatig die verschillende partijen zelf die onbewust gelegenheden faciliteren en kansen bieden aan georganiseerde misdaad. Samenwerken en gezamenlijk ingrijpen zijn belangrijke factoren om dit te voorkomen. Aan de hand van het barrièremodel kan samen een strategie bepaald worden: op welke stappen in het bedrijfsproces gaan we ons concentreren? Welke gelegenheden willen we verstoren en wie hebben we daarbij nodig? Welke barrières werpen we dan samen op? Alleen door bewust keuzes te maken, kan een maximaal resultaat behaald worden.
Het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (het CCV) is een onafhankelijke stichting die partijen helpt om Nederland veiliger en leefbaarder te maken. Daarvoor biedt het CCV kennis, instrumenten, voorlichtingsmateriaal en advies op maat gericht op veilig wonen, veilig ondernemen en veilig leven. Kijk op www.hetccv.nl, of
neem voor meer informatie contact op met CCV-adviseur Joeri Vig: joeri.vig@hetccv.nl
Barrièremodellen inzien en maken
Het maken van barrièremodellen is niet nieuw. Veel veiligheidspartners zijn er al mee aan de slag gegaan om inzicht te krijgen in complexe vormen van criminaliteit. Zo zijn er onder andere barrièremodellen over ladingdiefstal, Roemeense katvangers, synthetische drugs, faillissementsfraude, illegale asbestverwijdering, malafide uitzendbureaus, mensenhandel en vastgoedfraude. De modellen zijn te bekijken op de website www.barrieremodellen.nl. Omdat de barrièremodellen instrumenten voor veiligheidsprofessionals zijn, heeft u voor deze website wel een account nodig. U kunt deze via de website aanvragen. Wilt u andere complexe vormen van criminaliteit onderzoeken of een model dat is toegespitst op uw specifieke situatie? Op de website kunt u ook gemakkelijk zelf barrièremodellen maken.
Suzan Berkhout is communicatieadviseur bij het CCV
